چکیده
بحران جهانی ناشی از گسترش ویروس کرونا، سناریوهای مدیریتی جدیدی را در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی ایجاد کرده است. در این پژوهش، با معرفی کنتورهای آب هوشمند و بررسی میزان اثربخشی آن‌ها در فرآیند قرائت از راه دور میزان مصرف آب مشترکین، به دنبال استفاده از مزایای راهکارهای فناوری اطلاعات در صنعت آب هستیم. هدف این است که با استفاده از سامانه‌های اندازه‌گیری هوشمند، مخاطرات ناشی از بحران‌های پیش‌رو را کاهش دهیم و خدمات غیرحضوری را تضمین کنیم.
مقدمه
آب منشا زندگی و یکی از سه عنصر اصلی اکوسیستم است که در سال‌های اخیر با بحران کمبود مواجه شده است. اهمیت آب و دفع بهداشتی فاضلاب در سلامتی و رفاه انسان و نقش آن‌ها در توسعه، بر همگان واضح است (کلانتری، 1393). طبق چشم‌انداز زیست‌محیطی، تا سال 2050، تقاضای جهانی آب 55 درصد افزایش می‌یابد و بیش از 40 درصد از جمعیت جهانی در بحران شدید کمبود آب خواهند بود (ساویچ و دیگران، 2014).
مدیریت و نظارت
بسیاری از کشورها به این نتیجه رسیده‌اند که تاسیسات آب و فاضلاب باید تحت نظارت و کنترل دقیق قرار گیرند. این تاسیسات تاثیر عمیقی بر سلامت انسان و محیط زیست دارند. مدیران ارشد بهره‌بردار باید بتوانند در هر لحظه و از هر مکان بر فرآیند تولید، انتقال، توزیع و تصفیه نظارت و کنترل داشته باشند.
نقش فناوری اطلاعات
ما در جهانی فناوری محور زندگی می‌کنیم. برای نیل به اهداف توسعه پایدار، فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش کلیدی دارند. مدیریت آب یکی از حوزه‌هایی است که فناوری اطلاعات در آن نقش مهمی دارد. این فناوری به تشخیص نشت و بهینه‌سازی دینامیک سیستم‌ها کمک می‌کند (انتولی و ابو محفوظ، 2016). امروزه، شبکه هوشمند آب به عنوان نسل بعدی طرح مدیریت آب مطرح شده است. این شبکه، فناوری اطلاعات و ارتباطات را برای افزایش اثربخشی تمام عناصر ساختار شبکه آب به کار می‌گیرد (لی و همکاران، 2015).
وضعیت صنعت آب و فاضلاب در ایران
در ایران، صنعت آب و فاضلاب در بیش از 1050 شهر توسعه یافته و بالغ بر 23000 تاسیسات در این صنعت وجود دارد. لزوم نگرش مدیریتی کلان در این حوزه مشهود است. شاخص‌های وزارت نیرو در زمینه مدیریت سیستماتیک منابع آب و تاسیسات آب و فاضلاب تا سال 1404، تاکید دارند که باید از بهره‌برداری سنتی به یک سیستم نوین مبتنی بر فناوری روز گذر کرد. بندهای هفت و دوازده این شاخص‌ها عبارتند از:
1. بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند در مدیریت و بهره‌برداری از شبکه‌های توزیع
2. برنامه‌ریزی و استفاده بهینه از منابع آب و کاهش ریسک‌پذیری ناشی از پیش‌بینی‌های نادرست
الزامات قانونی
مطابق ماده 47 قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی مصوب سال 1387، وزارتخانه‌های نیرو و نفت موظفند دستورالعمل فنی طراحی، ساخت، تأمین، نصب و بهره‌برداری از زیرساخت و تجهیزات اندازه‌گیری و کنترل شبکه هوشمند را تعیین، ابلاغ و اجرا کنند. برای متقاضیان جدید اشتراک، فقط کنتورهای هوشمند مجهز به سیستم قرائت و کنترل هوشمند بار و امکانات فناوری اطلاعاتی روزآمد نصب خواهد شد. همچنین، ظرف مدت پنج سال، کنتورهای موجود با اولویت مشترکین پرمصرف و شبکه‌های توزیع و انتقال با تجهیزات هوشمند جایگزین خواهند شد.
اهمیت هوشمندسازی
هوشمندسازی شبکه‌های آبرسانی به یک الزام حیاتی در صنعت آب و فاضلاب تبدیل شده است. این موضوع به منظور تحقق شهر هوشمند و به دلیل رشد صنعتی سریع و نیاز به توسعه زیربنایی اهمیت دارد. نوآوری‌های فنی، پویایی سیستم آبرسانی و تغییر و تحول‌پذیری آن، عوامل توفیق مدیریت مصرف آب هستند. از میان روش‌های هوشمندسازی، استفاده از کنتورهای آب هوشمند به عنوان یک روش اقتصادی و مؤثر در به‌روزرسانی شبکه‌های آب قابل توجه است.
